Tchålerwè (corinveye)

Modele:Wa icon Tchålerwè – Châlèrwè ; Chålèrwo
Modele:Fr icon Charleroi

(Detays)
Eplaeçmint do pitit ban dins l' comene
Lingaedje oficir	Francès
Lingaedje coinrece	Walon do Coûtchant
Limero diyalectolodjike	Ch 1
Limero dèl posse	6000
Eplaeçmint	- Tchålerwè - Arondixhmint di Tchålerwè - Province do Hinnot - Walonreye - Beldjike
Sitindêye	$19282÷5268=3,66$km²
Peuplåcion (asteure)	+/- 6.757 dimorants
Dinsité (asteure)	19.282 dimorants/km²
Coisse d' eure	ECG (ECG+1) / CEST (UTC+2)
Preficse telefonike	(+32) 071

Tchålerwè (la-minme, e scrijha Feller, Châlèrwè, a Courcele, Chålèrwo, Fr. Charleroi), c' est ene des troes grandès veyes del Walonreye walon-cåzante. Administrativmint, c' esteut èn ancyinne comene di dvant 1977, divnowe intité.

Lomaedje

Dimorants

• on Tchålerwetî, ene Tchålerwetresse (Châlèrwètî)
• on Carolo, ene Carolo

Toponimeye

Dispu 1666, Tchålerwè ([LA] Caroloregium) a kécfeye candjî d' no. A l' atake, on l' escrijha e deus mots : Tchåle Rwè, al môde di Flipveye, metans. L' idêye, c' esta d' fé del riclame po li rwè Tchåle II d' Hasbork.

Padvant d' esse prindou påzès Francès eyet d' candjî d' no, cåze del Revolucion di 1789, Tchålerwè s' loma « Tchåle-so-Sambe ». Al shûte del Relovucion, on l' ava lomé, pindant on moumint, « Libe-so-Sambe ».

Istwere

Oridjene

L' oridjene del veye esteut-st on ptit viyaedje, lomé Tchårnoe (fr: Charnoy), ki e 1666 les Espagnols î costrujhît ene foirturesse, k' i lomît Tchårlerwè (Charleroy) e l' oneur di l' enfant-rwè Tchåle II.

E 1850, gn ourit les grossès aiwes.

Eglijhe Sint-Cristofe

Lisse des borguimwaisses

Divant l' rebanaedje

Divant l' guere di 40

• 1830-1834 : Paul-François-Joseph Huart-Chapel (PL)
• 1834-1851 : Gustave Nalinne (PL)
• 1851-1873 : Charles-Louis Lebeau (PL)
• 1873-1874 : Jules Isaac (PL)
• 1874-1879 : Charles Dupret (PL)
• 1879-1903 : Jules Audent (PL)
• 1904-1921 : Émile Devreux (PL)
• 1921-1925 : Émile Buisset (PL)
• 1925-1952 : Joseph Tirou (PL)
• 1953-1966 : Gérard-Octave Pinkers (PLP)
• 1966-1976 : Claude Hubaux (PL)

Dizo l' avorance nazeye

• 1940-1941 : Adolph Boland (POB)
• 1941-1942 : Prosper Teughels (Recsisse)
• 1943-1944 : Oswald Englebin (Recsisse)

Après l' rebanaedje

• 1977-1982 : Lucien Harmegnies (PS)
• 1983-2000 : Jean-Claude Van Cauwenberghe (PS)
• 2000-2006 : Jacques Van Gompel (PS)
• 2006-2007 : Léon Casaert (PS)
• 2007-2012 : Jean-Jacques Viseur (cdH)
• 2012-2012 : Éric Massin (PS)
• 2012- : Paul Magnette (PS)

Djeyografeye

Tchålerwè est raiwé pa Sambe.

Economeye

Cinte industriyel, siderurdjeye, veulreye, prodûts tchimikes, construjhaedjes electrikes; Tchålerwè est å mitan d' on grand bassin d' hoyires, enute totes arestêyes, lomé li Noer Payis.

Tuzance walone

Accints do walon

C' est l' pus grosse veye pol walon do Coûtchant. Mins li walon d' Tchålerwè si prezinte come ene coyiné, ki bodje tofer. Metans, Bernus e 1850, eploye mwésse (po mwaisse). Sorlon A. Carlier (Motî do Coûtchant walon), li rahoucante fôme est mésse.

Sacwants tecses da Jacques Bertrand acsegnnut des diferinces inte li Veye-hôte et l' Veye-basse (metans po l' oyon AN/ON.

Sicrijheus e walon

• Sidje di l' ALWAC (Soce di scrijheus et gazetes e walon), eyet del Måjhon des Walons
• Léon Bernus

Sicrijhaedje e walon so Tchålerwè

Monoloke da François Lemaire so Tchålerwè, sovint dit pa Bob Dechamps come etermede.

Comint çk' on n' s' è va nén viker yu çk' i fwait bon

Ey evoyî boler l' fayé payis walon ?

Pocwè ? Tot simplemint pask' on trouve dilé lu,

- Do moens, nos, ses efants - tot cwè ki fwait plaijhi.

Èn etrindjir pasreut on djoû a Tchålerwè

I n' årè nén comprins tot cwè k' il est por nos.

Ç' pitit boket do monde, lu ki nos a dné l' djoû,

No Walonreye, por nos, c' est l' pus grande des merveyes.

Et nos plans bén cachî, nos n' trouvrans rén d' parey.

Eredjistrumints

• Modele:Mic Ciddé, vos ploz schoûter èn eredjistrumint del fåve do vî vî tins «Li bijhe et l' solea» ratournêye pa Jean Goffart avou l' accint d' après Tchålerwè pol Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la.
• Modele:Mic Ôte ratournaedje do minme tecse, adiercî et di pa Samuël Dumont avou l' accint did la.
• Modele:Mic Ôte ratournaedje do minme tecse, fwait et dit pa Dominique Vanderstoken avou l' accint did la.

Avey

• Cloke-poite ki djowe les airs da Jacques Bertrand. Ès ban-cloke si lome "El Bourdon" ey a siervou a loemr li gazete e walon do minme no.

Hårdêye difoûtrinne

• Istwere del grande inondåcion d' Châlerwè, e 1850 (arimé da Leyon Bernus, so l' Aberteke))